yekta uzunoğlu ne demek?

Yekta Uzunoğlu (Kürtçe: Yekta Geylanî‎) (d.1953, Silvan/Diyarbakır), yazar, doktor, çevirmen ve girişimci.¹²³⁴

Yaşam öyküsü

1953 yılında Silvan'da doğdu. Lise hayatını Siverek Lisesi ve Pertevniyal Anadolu Lisesinde tamamladıktan sonra 1971'de Fransa'ya yüksek eğitim amacıyla gitti. Türkiye'de yaşanan 12 Mart 1971 Muhtırası'ndan sonra ailesinin kendisine maddi destekte bulunması engellenince tıp eğitimi için Prag'a gitti.1972-1979 yılları arasında Kamuran Ali Bedirhan yardımıyla aldığı bursla Prag Charles Üniversitesinde tıp eğitimini tamamlayarak tıp doktoru oldu.⁵

Öğrenimi sırasında Çekoslovakya'nın Varşova paktı orduları tarafından işgaline karşı yapılan direnişlerde yer aldı.⁶ Ülkedeki Gustáv Husák stalinist rejiminin, Saddam Hüseyin karşıtı Iraklı Kürt öğrencileri Irak'a teslim etmeye başlaması üzerine, bugün Kürdistan Özgür Yaşam Partisi'nin" (Kürtçe "Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê"'nin kısaltması olan PJAK adıyla bilinir) lideri olan Hecî Ehmedî ile birlikte, 1975 yılında Prag'daki İsveç Büyükelçiliği'ni basarak büyükelçilik binasında yapılan açlık grevini organize etti. 1976'da Prag'da "Ararat"⁷ adlı yayınevini gizli ve illegal olarak kurdu. Avrupa'da Kürtçe yayın yapan ilk yayınevi olan⁸⁹ Ararat aracılığıyla kendisinin yazılarını ve dil bilimci Joyce Blau'nun çalışmalarını farklı dillerde yayınladı.¹⁰¹¹ "Kürtler'de Sevgi", "Kürtler'in Vatanı", "Kürtler'in Efsanesi" adlı kitapları 1976-1979 arasında bu yayınevinde yaymlandı. Çekoslovak aydınların oluşturduğu 77 Bildirgesi (Harta 77) adlı komünizm karşıtı sivil muhalif inisiyatifin içinde yer aldı.¹²

Siyasi faaliyetlerinden ötürü 1979'da Çekoslovakya'dan sınırdışı edildi ve Fransa'ya gitti. Fransız Hükümeti tarafından saygın Pasteur Enstitüsü’nde “Araştırma Bursu”na layık görülür¹³. İhtisasının 5. ayında bursu ve Fransız Hükûmeti’nin tanımış olduğu tüm olanakları bir teşekkür mektubu ile iade eder ve Kurucularından olduğu “Sınır Tanımayan Doktorlar”a gönüllü olarak katılıp, o dönem de İran İslam Cumhuriyeti’ne karşı ayaklanan İran Kürdlerine yardımda bulunma amacıyla İran'a  gider ve orada birçok sahra hastanesinin kurulmasında öncülük eder..^1415161718

İran'daki faaliyetleri nedeniyle 1981'de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı düşürüldü. Almanya'da siyasi sığınmacı statüsünü alan Uzunoğlu, 1983'te Paris Kürt Enstitüsü'nün (Institut Kurde de Paris) kurucularından biri oldu. Almanya'nın Bonn şehrindeki Kürt Enstitüsü'nü (Kurdisches Institut)¹⁹ kurdu ve 1983'ten 1988'e kadar yöneticiliğini yaptı.²⁰²¹²²

1988 yılında Kürt tarihinde ilk kez kısa dalgadan Monte Carlo radyosunda Kürtçe yayını başlattı ve başlattığı gibi yayınları düzenleyen, sunan oldu.²³

Kadife Devrimi'nden sonra Prag'a döndü ve iş hayatına atıldı. 17 ticari şirket kurdu²⁴²⁵; ülkenin en zengin kişilerinden biri haline geldi.²⁶ Girişimcilik kariyeri 1994 yılında uğradığı bir silahlı saldırının ardından sona erdi. İddiasına göre bazı Çek ve Türk yetkililerin Türkiye’de enerji sektöründe yatırım yapma girişiminden rahatsız olması üzerine gerçekleşen saldırının ardından tutuklandı. Şantaj, alıkoyma, işkence, cinayet hazırlığı suçlamalarıyla 1994-1997 yılları arasında tutuklu kaldı.²⁷ Verdiği 13 yıllık hukuk mücadelesinin ardından aklandı. Açtığı tazminat davaları sonucunda Çek hukuk tarihindeki en yüksek tazminatı aldı.²⁸²⁹

"Çek derin devleti"'nin kendisine yaşattıklarını "Výpověď"³⁰ (İfade) adlı kitabında, Çek Cumhuriyeti'nin en ünlü gazetecisi ve yazarı Petr Žantovský ile birlikte derleyerek yayınladı.Kitap Çek Cumhuriyeti'nde büyük ses getirdi.³¹

21 Ocak 2015'te evinde saldırıya uğradı ve sağ kurtuldu.³²³³³⁴ "Çek derin devleti"iyle ilgili çeşitli yayın organlarında farklı dillerde yer alan yazıları 2017'de "İslamistlerin Çekya'daki Troya Atı" adlı kitabında topladı ve Çekçe yayımladı.³⁵

Ünlü Çek Ekonomist <u>Prof.Dr. Václav Klaus</u> ile birlikte <small>-(Václav Klaus'un başbakan olduğu dönemde</small> - <small>Václav Klaus', İki dönem başbakanlık ve akabinde iki dönem Cumhurbaşkanlığı yapmıştır)</small> "Çek Ekonomisinin Perspektifleri" adlı kitabın da yazarı olan Uzunoğlu,³⁶ yazdıkları ve yaptığı çevirilerle birlikte toplam olarak değişik lisanlarda yayımlanmış 51 kitabı vardır.³⁷ Dr. Yekta Uzunoğlu 10 lisan bilmektedir.

Uzunoğlu, 28 Nisan 2017'de "devam eden bir duruşmaya katılmama" gerekçesiyle Prag'daki evinde tutuklanmış; ancak ertesi günü serbest bırakılmıştır. Çek Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi 13 Şubat 2018 tarinde Prof. JUDr. Jan Filip CSc. başkanlığında toplanarak III. 1920S 1920/17 numaralı kararıyla Yekta Uzunoğlu'nun 28 Nisan 2017'de tutuklanmasının anayasaya aykırı olduğunu karara bağlamıştır.³⁸ 

Ödül

Çek Cumhuriyeti'nde "Harta 77" vakfının yılda bir kez verdiği "František Kriegel"³⁹ ödülüne medeni cesaretinden ötürü layık görüldü. Ödülü Yekta Uzunoğlu'na Avrupa'nın en saygın yüzlerce şahsiyetinin davet edildiği törende, Çek Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı Václav Havel kendisine verdi. Uzunoğlu, Çek Cumhuriyeti'nde bu ödüle layık görülen ilk yabancı oldu (2006).⁴⁰⁴¹⁴²

Türkiye'nin 2019'daki tutuklama kararı

2015’te Dr. Yekta Uzunoglu, Avrupa Parlamentosu Güvenlik ve Savunma Komisyonu Başkan Yardımcısı Jaromír Štětina'nın ricası üzerine beraber Kuzey Suriye’ye ISIS karşı savaşın durumunu incelemek üzere seyahat etmişlerdir.⁴³⁴⁴⁴⁵ Seyahat dönüşü Jaromir Stetina’nın kendi Twitter’ında ve Avrupa Parlamentosu’nun resmi WEB sayfasında paylaştığı fotoğrafları Yekta Uzunoğlu’nun da kendi Twitter’ında paylaşması sebebiyle Türkiye 2019 yılının Ocak ayında Uzunoğlu hakkında tutuklama kararı çıkardı. Alman vatandaşı olan Dr. Yekta Uzunoglu’nun Türkiye’ye teslim edilmemesi için Amnesty International, Avrupa parlamentosu parlamenterleri, Kürt PEN Kulübü ve ünlü Çek şahsiyetleri Çek ve Alman Hükûmetlerini uyardılar.⁴⁶⁴⁷

Yayımlanmış eserleri

Çalışmaları

• Siverek Kültür Gazetesi - Dr. Yekta Uzunoğlu, Önde gelen kürd avukatlardan Necati Siyahkan ile birlikte <u>Siverek Kültür Gazetesi</u>'ni çıkardı,1970⁴⁸
• Ronahi <u>(Türkçe: Işık)</u> - Yekta Uzunoğlu'nun işbirliği yaptığı Kürd dergisi, 1971-1973⁴⁹
• Láska u Kurdů <u>(Türkçe: Kürtler'de Sevgi)</u> - 1976-1979 yılları arasında Ararat Yayınevi'nden yayınlanmıştır, şu anda Çek Çumhuriyeti Libri Prohibiti kütüphanesinde mevcuttur.
• Země Kurdů (Türkçe: <u>Kürtler'in Vatanı)</u> - 1976-1979 yılları arasında Ararat Yayınevi'nden yayınlanmıştır, şu anda Çek Çumhuriyeti Libri Prohibiti kütüphanesinde mevcuttur.
• Legenda o Kurdech (Türkçe: <u>Kürtler'in Efsanesi)</u> - 1976-1979 yılları arasında Ararat Yayınevi'nden yayınlanmıştır, şu anda Çek Çumhuriyeti Libri Prohibiti kütüphanesinde mevcuttur.
• Le probleme Kurde <u>(Türkçe: Kürt Sorunu)</u> - Prof. Joyce Blau, Sorbonne Üniversitesi - Prag, 1977
• MEHDI ZANA MUSS GERETTET WERDEN <u>(Türkçe: Mehdi Zana Kurtulmalıdır)</u> - Bonn, 1982
• Brochure Passion der Kurden <u>(Türkçe: Kürtlerin Tutkusu)</u> - Prof. Pfeipfer ile ortak editörlüğü ile Dortmund Üniversitesi ve Bonn Kürt Enstitüsü tarafından yayınlanmıştır. Bonn, 1984
• Kurdische Alphabet (<u>Türkçe:Kürtçe Alfabe)</u> - Yekta Geylani adıyla. Bonn, 1982
• Der kulturelle Völkermord an den Kurden in der Türkei <u>(Türkçe:Türkiye'de Kürt Kültür Jenosidi</u>) - Yekta Geylani adıyla. Bonn 1982
• Ekonomické Perspektivy ČR <u>(Türkçe :Çek Ekonomisinin Perspektifleri)</u> - Václav Klaus, Ivan Kočárník, Karel Dyba, Josef Zieleniec, Josef Lux ve Yekta Uzunoğlu tarafından yazılmıştır. Kendi yayınevi olan Meridian Yayınevi'nden yayınladı, Prag 1993 V
• Kurdische Music - Musîka Kurdî <u>(Türkçe: Kürt Müziği)</u> - Yekta Uzunoğlu, Kendal Nezan - Bonn, 1985
• Hey lê - bi kurdî binivîsîne <u>(Türkçe: Hey, Hanımefendi -Lütfen Kürtçe yazınız)</u> - Bonn, 1985
• Kürdün Türküsü
  • Ihsan Aksoy tarafından yazılmıştır - Bonn, 1985
• Kovara Mizgîn - 1983/1984/1985 <u>(Türkçe: Mizgin Dergisi)</u> - Yekta Uzunoğlu'nun editörlüğünü üstlendiği dergidir, Bonn Kürt Enstitüsü
• Plandayîna Malbatê <u>(Türkçe: Aile Planlaması)</u> - Yekta Uzunoğlu'nun hem yazarlığını hem de editörlüğünü üstlendiği dergi, Co-editors: PRO FAMILIA, Germany and IOOD London, UK., Bonn 1985
• Kürtçe-Almanca ve Almanca-Kürtçe Sözlük⁵⁰ - Kürtçe-Almanca ve Almanca-Kürtçe sözlüklerin tamamlanması, 1987⁵¹
• Bir Kaza Mahallinde İlk Yardım - Yekta Uzunoğlu yazarlığını yapmış, Almanya (Bonn) Kürt Enstitüsü tarafından yayınlanmıştır. Dil : Almanca. Kızıl Haç, Sağlık Bakanlığı, Ulaştırma, Savunma, Çalışma, Refah ve daha fazlası
• Almanya'daki Kürt Kadınları⁵² - Göçmen kadınlar için Yekta Uzunoğlu'nun yazarlığını ve danışmanlığını üstlendiği iki dilde oluşturulmuş kitapçık.,1984
• Wenn Man ins Krankenhaus Musst⁵³ <u>(Türkçe: Hastaneye Gitmen Gerektiğinde)</u> - Yayıncı: Alman Kızılhaçı ve Almanya Kürt Enstitüsü, 1984
• Kürt Müziği Antolojisi - Otantik Kürd müziği içeren 8 kasetten oluşur. Bulunduğu dönemin gelmiş geçmiş en büyük antolojisiydi.,1984
• M.Karataş'ın kaderi - Sürgündeki Bir Adamın Hikayesi <u>(The destiny of M.Karataş – A story of a man in exile)</u> Bonn, 1985
• Kurdische Volksdichtung <u>(Türkçe: Kürtlerde Halk Edebiyatı)</u> - Yekta Geylani adıyla. Fransız papaz ve Kürdoloji uzmanı Thomas Bois'ın eserinin Fransızca'dan Almaca'ya çevirisi. Bonn, 1986
• Kürt Halk şiiri - Kürt Ruhunun Aynası - Thomas Bois, Kurdische Institut, Bonn 1986
• Kurdische Grammatik <u>(Türkçe: Kürtçe Gramer</u>) - İran dilleri uzmanı D.N. MacKenzie ile beraber Celadet Ali Bedirhan ve Roger Lescot'un ünlü eserini Fransızca'dan Almanca'ya çevirip, eksik kısımlarını ekleyip-düzeltip yayınlamıştır. Bonn, 1986
• Îsa Diçe Qudisê (<u>Türkçe: İsa Kudüs'e Gidiyor)</u> - Bonn 1986
• Îsa Can Dide Mirîya <u>(Türkçe: İsa Ölüleri Diriltiyor)</u> - Bonn, 1986
• Yûnis <u>(Türkçe: Yunus Peygamber)</u>, Bonn, 1986
• Kurdská Přísloví <u>(</u><u>Türkçe :Kürtçe Atasözleri)</u> *- Çekçe.*Kendi yayınevi olan Meridian Yayınevinden yayınladı. Ceylan derisi üzerine bastırılıp yayımlanmıştır. Prag, 1993.⁵⁴
• Ein Kurde im Mahlwerk des Übergangs ; Ein Bericht aus Tschechien
  • Bernhard von Grünberg'in önsözü ve František Janouch'ın sunumu ile, 2007
• Výpověď <u>(Türkçe: İfade)</u>, Çekçe, Akropolis yayınevi, Prag, 2008⁵⁵
• Islamistický Trojský Kůň v České Republice <u>(Türkçe :Çek Cumhuriyeti'nde İslami Truva Atı)</u>, Çekçe, Ostrava: Česká expedice, 2017.⁵⁶
• Zindandan Çığlıklar- Qirîna Zindanan - Yekta Uzunoğlu'nun Türkiye'de yayımladığı ilk Türkçe kitaptır. İzan Yayınevi, 2021
• Apê Mûsa 100 Yaşında! - Yekta Uzunoğlu ve tanınmış birçok ismi bir araya getiren Musa Anter'in anısına yazılmış kitaptır. - Aram Yayınları, 2020
• Nataşa - Kürt Şair Necati Siyahkan'ın kitabı, Yekta Uzunoğlu'nun da yazısıyla yeniden yayımlanmıştır. İzan Yayınevi, 2021⁵⁷
• Bîranîn
  • Yekta Uzunoğlu'nun Türkiye'de yayımladığı ilk Kürtçe kitaptır. Sitav Yayınevi, 2021⁵⁸

Kürtçeye çeviriler

• <u>Çek Yazarı Karel Čapek'ten Kürtçeye tercüme edilmiş kitaplar:</u>
  • R.U.R. - Bu yapıtın Kürtçe'ye tercümesi Dr.Yekta Uzunoğlu tarafından 1977 yılında Charles Üniversitesi'nde tıp eğitimi aldığı sırada tamamlanmıştır.
  • The White Disease - Bu yapıtın Kürtçe'ye tercümesi Dr.Yekta Uzunoğlu tarafından 1977 yılında Charles Üniversitesi'nde tıp eğitimi aldığı sırada tamamlanmıştır.
  • The Mother - Bu yapıtın Kürtçe'ye tercümesi Dr.Yekta Uzunoğlu tarafından 1977 yılında Charles Üniversitesi'nde tıp eğitimi aldığı sırada tamamlanmıştır.
  • 1974
• <u>Molière çevirisi:</u>
  • The Forced Marriage - Bu yapıtın Kürtçe'ye tercümesi Dr.Yekta Uzunoğlu tarafından 1977 yılında Charles Üniversitesi'nde tıp eğitimi aldığı sırada tamamlanmıştır.
  • 1979
• Luka İncili - Kürtçe'ye tercüme ve yayın, 1985
• Markos İncili - Kürtçe'ye tercüme ve yayın, 1987
• Genesis - Bonn, 1987
• Exodus - Bonn, 1987

Çekçeye çeviriler

• 33 kurşun - Ahmed Arif'in eserinin Çekçe'ye çeviri ve yayınlanması, 2014 - PEN Kulübü tarafından yayınlanmıştır
• Hasretinden Prangalar Eskittim - <u>(Touhou Po Tobě Mi Pouta Zrezavěla)</u> - Ahmed Arif'in eserinin Çekçe'ye çeviri ve yayınlanması, PEN Kulübü tarafından yayınlanmıştır. - 2009, Prag ⁵⁹

Kaynakça

Dış Bağlantılar

• Yekta Uzunoğlu temalı multimedya dosyaları
• Çek Cumhuriyeti Birlik Kataloğundaki Yekta Uzunoğlu tarafından yazılan - çevrilen eserlerin listesi,
• Yekta Uzunoğlu - Vikisöz(Çekçe)
• Yekta Uzunoğlu'nun Kişisel Blogu
• Blog iDNES(Gazete)
• Çek Parlamentosu Günlük Gazete Blogu
• Yekta Uzunoğlu'nun Yayın ve yayıncılık faaliyetlerinin listesi
• Yekta Uzunoğlu'nun fotoğraf arşivi

Orijinal kaynak: yekta uzunoğlu. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩

3. Vaše Věc | erişimtarihi = 27 Nisan 2021 | çalışma = vasevec.parlamentnilisty.cz | arşivurl = https://web.archive.org/web/20171223113532/http://vasevec.parlamentnilisty.cz/uzivatel/uzunoglu | arşivtarihi = 23 Aralık 2017 | ölüurl =hayır}} ↩

4. ↩

5. kürdistan, mezuniyet, fotoğraf | erişimtarihi = 16 Nisan 2021 | dil = Türkçe | çalışma = Pinterest | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210616175551/https://www.pinterest.com/yektauzunoglufarqini/yekta-uzuno%C4%9Flu-graduation-from-charles-university/ |arşivtarihi= 16 Haziran 2021 | ölüurl = hayır }} ↩

6. ↩

7. avrupa, fotoğraf | erişimtarihi = 16 Nisan 2021 | dil = Türkçe | çalışma = Pinterest | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210616175619/https://www.pinterest.com/yektauzunoglufarqini/the-first-kurdish-publishing-house-in-europe/ |arşivtarihi= 16 Haziran 2021 | ölüurl = hayır }} ↩

8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩
14. ↩
15. ↩
16. ↩
17. ↩
18. ↩
19. ↩
20. ↩
21. ↩
22. ↩
23. ↩
24. ↩

25. Peníze.cz | erişimtarihi = 27 Nisan 2021 | çalışma = rejstrik.penize.cz | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210427211212/https://rejstrik.penize.cz/yekta-uzunoglu | arşivtarihi = 27 Nisan 2021 | ölüurl =hayır}} ↩

26. ↩
27. ↩
28. ↩

29. http://kurdove.ecn.cz/dokumenty.shtml?x=1588690&fbclid=IwAR39JziXb48DcXChDsFoQRgiT_ixtefkEVIItUxMwcZtx9Iyu4t9FQ2_z7E ↩

30. ↩
31. ↩
32. ↩
33. ↩
34. ↩
35. ↩
36. ↩
37. ↩
38. ↩

39. fotoğraf | erişimtarihi = 16 Nisan 2021 | dil = Türkçe | çalışma = Pinterest | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210616175930/https://www.pinterest.com/yektauzunoglufarqini/acceptance-of-the-franti%C5%A1ek-krigl-award-2006/ |arşivtarihi= 16 Haziran 2021 | ölüurl = hayır }} ↩

40. ↩

41. http://www.pen-kurd.org/kurdi/fuatakpinar/buyereke-diroki-li-praga-paytext.html?fbclid=IwAR0qLxPqAbcj59_x0l1xxWnCcFVXxiRogdadx2K0NBUkcDFXjg6ZQzwTHe0 ↩

42. https://www.radio.cz/cz/rubrika/zpravy/laureatem-ceny-frantiska-kriegla-se-stal-yekta-uzunoglu?fbclid=IwAR36n_EhDDRkv2qVotNZVy_Ck0cILDSaNjXk_xHQVMinbSEGr49WDliyGj4 ↩

43. ↩
44. ↩

45. fotoğraf | erişimtarihi = 16 Nisan 2021 | dil = Türkçe | çalışma = Pinterest | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210616180055/https://www.pinterest.com/yektauzunoglufarqini/yekta-uzuno%C4%9Flu-with-jaromir-stetina/ |arşivtarihi= 16 Haziran 2021 | ölüurl = hayır }} ↩

46. ↩
47. ↩
48. ↩
49. ↩
50. ↩
51. ↩
52. ↩
53. ↩
54. ↩
55. ↩
56. ↩
57. ↩
58. ↩
59. ↩

Kategoriler